Kreeften zouden geen pijn voelen, daar heb ik sterke twijfels over

Een vrolijke kreeft kijkt me aan op de uitnodiging voor oudjaar die op de keukentafel ligt. Ik bedenk dat de meeste mensen het nooit in hun hoofd zouden halen een kotelet naar binnen te werken van een levend gekookt varken. Maar als het over andere diersoorten gaat, hanteren we andere criteria.

Kunnen kreeftachtigen pijn lijden? Kreeften zijn geen zoogdieren. Hun zenuwstelsel ziet eruit als een bizarre buikstreng met rare knobbels. Niks van doen met ons gesofisticeerd ogend model. Maar met dat simpel attribuut zijn ze neurologisch tot heel wat in staat. Zo blijken ze een heus pijnsysteem te bezitten.

Ontkenners gaan ervan uit dat het gekronkel in de kookpot niets te maken heeft met pijn. Dat het louter een reflex zou zijn. Daar heb ik sterke twijfels bij.

Heremietkreeften verlaten hun beschermende schelp wanneer elektroshocks worden toegediend. Die schelp is voor hen van levensbelang. Is dat dan een gevoelloze reflex of eerder een goed bedachte, gemotiveerde keuze? De proef werd opnieuw gedaan in een omgeving waar predatoren op de loer lagen. Als het diertje zijn schelp verlaat, bekoopt het dat wellicht met zijn leven. Blijkt dat onze heremietvriend beslist die vervelende shocks te ondergaan.

INDIRECTE AANWIJZINGEN

Een keuzeproces impliceert complexe neurologie. Daarbovenop wijst dit experiment erop dat het diertje iets onthouden heeft én er iets uit leerde en dus niet de simpele ziel is die sommigen vermoeden. Een stomme reflex, dat wegvluchten uit de schelp? Bijlange niet! Mijn ongemakkelijke gevoel lijkt dus niet zo ongegrond.

Dat wordt bekrachtigd door het advies van EFSA. Dat Europese wetenschappelijke orgaan zegt dat voldoende data bestaan om aan te nemen dat kreeftachtigen in staat zijn pijn, ongemak en angst te ervaren.

De intellectuele eerlijkheid gebiedt me helder te zijn over het directe bewijs van pijn. Dat hebben we niet. Er bestaat geen instrument om pijn te meten. Wat we wel hebben voor die kreeftachtigen is een lijst met gedragingen die consistent zijn met criteria tekenend voor pijn bij andere diersoorten, dus indirecte aanwijzingen.

Dat heeft zo zijn gevolgen, onder andere voor de dodingsmethodes. EFSA ontraadt formeel de dieren te koken en/of op te warmen, te microwaven of ze levend in stukken te snijden. Ook de Australische RSPCA geeft concrete tips in die context.

ALTERNATIEVEN

Dit is geen betoog om er met zijn allen mee te stoppen kreeft of krab te eten. Zowel EFSA als RSPCA zet het licht op groen voor alternatieven, zoals elektrische bedwelming of doding, en bevriezing in een ijsslurry of aan de lucht. Bij bevriezen is het dier enkel ongevoelig gemaakt. Daarna moet het nog ‘mechanisch’ gedood worden.

In Vlaanderen beweegt wel wat. Een bedrijf heeft de Crustastun, een toestel om kreeften elektrisch te doden, in zijn assortiment. En in het Oostduinkerkse Keukenhof, bij chef Andreas Thelander, kun je elektrisch gedode kreeft degusteren. Het stressvrije kreeftenvlees heeft, naar men zegt, niets van zijn sappigheid verloren.