Recent werd een resolutie in de commissie dierenwelzijn van het Vlaams Parlement gestemd over evolutie naar een proefdiervrije toekomst. Meerderheid en oppositie, unaniem, of toch bijna, want Groen diende vanuit een aantal terechte bezorgdheden enkele amendementen in.

Transparantie, databanken en evolutie naar een zorgcultuur met verantwoordelijkheid

De resolutie benoemt een aantal zaken die sinds jaren grondig mislopen en dat getuigt van een gezonde ambitie. Zo heeft men het over de noodzaak tot transparantie, het kenbaar maken van negatieve resultaten, meer en betere alternatieven voor dierproeven en het creëren van een authentieke zorgcultuur. Maar papier is gewillig dus is waakzaamheid de boodschap. De inzet is niet min. Wereldwijd worden miljoenen dieren, wezens met capaciteit tot lijden, ingezet buiten hun wil om. Het is onze morele plicht ze te behoeden voor alle vermijdbaar leed, wat men in vakjargon ‘verfijnen’ noemt en deel is van de 3 V’s ( Europese richtlijn 2010). Het secuur omgaan met enkele zaken staat ook garant voor betere wetenschap, die dikwijls de mens als eerste ten goede komt.

De resolutie inspireert zich deels op Nederlands model, maar daar heerst een totaal andere cultuur. Laat ons gewoon al even beginnen met de diepgewortelde Nederlandse filosofie. Bij de vraag “ Een dierproef? is hun antwoord: “Nee! tenzij “. Hier is het veeleer omgekeerd: “Een dierproef? Ja, Mits“. Dat is een essentieel verschil.

Ander opmerkelijk feit is dat Nederland constructieve samenwerkingen heeft met NGO’s, zoals bijvoorbeeld Proefdiervrij. Verder dan soms wel goede gesprekken achter de schermen geraakt men hier niet. Publiekelijk is polarisatie teveel de boventoon en dat staat een optimale evolutie in de weg, zoals opgemerkt in de resolutie. Dus is hier een grote verantwoordelijkheid weggelegd voor beide opponenten. Moet alles open en bloot naar buiten toe? Ik ben daar geen voorstander van, omdat het dikwijls expertise vraagt om zaken correct in te schatten. Maar je kan de transparantie aanzienlijk vergroten door dierenrechten-verenigingen te betrekken in constructieve samenwerking met de sector. En dat zal van beide partijen toegevingen vergen. In Nederland bijvoorbeeld, zetelt Reineke Hameleers, Directeur bij Eurogroup for Animals in het bestuur van het Nationaal Comité advies dierproeven beleid, wat een context van wederzijds vertrouwen vereist. Hier zie je niks van dat, noch in ECD’s, noch in de Vlaamse Proefdieren Commissie (VPDC) valt ook maar een NGO te bespeuren. Over die VDPC is ook weinig bekend naar buiten toe, dat kan beter.

Wie geeft toelating voor een dierproef?

Hier geven ethische commissies dierproeven (ECD) finale toelating voor een dierproef. Die ECD’s zijn grotendeels samengesteld uit personen verbonden aan labo’s die aan datzelfde ECD toelating moeten vragen. In de minderheid zetelen ook enkele externe leden. Eigenlijk dus een beetje rechter en partij. In de resolutie is onafhankelijkheid binnen de ECD een aandachtspunt maar men wenst expliciet, dat het model niet ter discussie staat, begrijpen wie kan, open debat zou minstens aan de orde moeten zijn. We zijn notabene in de hele EU de enigen die dergelijk model hanteren.

Daarenboven biedt de resolutie geen concreet plan van aanpak, wat correcte evaluaties in de weg staat, en zo denkt ook Groen erover. In Nederland geeft de Centrale Commissie Dierproeven (CCD) finaal en geheel onafhankelijk, al dan niet toelating om met een dierproef te starten. Dus is dat een waakhond boven de ECD tegenhanger in Nederland. Op een wat inconsequente wijze besluit men om hier wat lapmiddelen aan te wenden om de onafhankelijkheid te bewaken. Iets waar Groen met zijn amendementen écht en tastbaarder verder wou in gaan. Té veel onafhankelijkheid is blijkbaar niet zo gewenst dan?

Misschien nam men hier dan toch wat de vlucht vooruit. In 2020 werd Technopolis de opdracht toegewezen om  de ECD’s in Vlaanderen door te lichten. Spijts mijn opzoekingswerk heb ik het afgeronde rapport niet gevonden.

Geven diermodellen altijd de nodige info voor goede humane oplossingen?

Een andere schrijnende vaststelling is de vertaalslag van diermodellen naar humane modellen. Een deficit van  85 % binnen kankeronderzoek van knaagdier naar mens kan men desastreus noemen wat mij betreft. Zo ook bijvoorbeeld de muismodellen in het Alzheimeronderzoek en het siert de onderzoeker die oproept al te voorbarig te zijn met nieuwe diermodellen. Ook dat maakt voor mij deel uit van de befaamde “culture of care “ en de 4de V van verantwoordelijkheid. Hopelijk wordt de daad bij het woord gevoegd.

Daarbovenop heeft het niet kenbaar maken van negatieve resultaten, aanmodderende wetenschap en herhalingen van soms zeer pijnlijke dierproeven tot gevolg. Een internationaal probleem. Dergelijke consumptie van proefdieren en dierenleed is wettelijk (3V’s binnen ER 2010) noch moreel verdedigbaar. De resolutie stuurt aan op een databank en het zo goed mogelijk in kaart brengen van die data. Top!

Ten slotte

In de resolutie roept men op om over te stappen naar lagere diersoorten, maar lijkt men niet zo goed geïnformeerd. Een zebravis is geen larve en wel degelijk een voelend wezen heb ik van Professor Lynn Sneddon geleerd. Maar de etalage zal net iets heugelijker lijken op die manier dan wanneer te veel proefhonden de revue passeren. Dus beste politici, laat u vooral goed informeren en wees beducht voor vossen die de passie preken.

Ik wil bij deze de vele ECD-, VDPC-leden en iedereen bedanken voor hun onbezoldigd werk achter de schermen om proefdieren een waardig en kwaliteitsvol leven te geven. Toch nog even althans, met goede moed om dierproeven te herleiden naar alternatieven met kwaliteitsvolle wetenschap en een minimaal lijden van alle voelende wezens, mens en dier.

Mariella Debille is gastschrijver voor Vlinks. Ze is dierenarts, vicevoorzitter van de Brusselse Raad voor dierenwelzijn, lid van de ethische commissie Fac. diergeneeskunde Ugent en ex-lid van de Vlaamse dierproeven-commissie. Ze is oprichter en voorzitter van Van Staartjes en schrijft in persoonlijke titel.